Unia Polskich Teatrów na współKongresie Kultury
8 listopada 2024 w ramach współKongresu Kultury w Warszawie odbyła się debata „(Re)forma instytucji kultury – publiczne, społeczne, prywatne”, w której wzięła udział prezeska Unii Polskich Teatrów Ewa Pilawska.
W debacie uczestniczyli także: dyrektorka finansowa Teatru Komuna Warszawa Alina Gałązka, dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach Aleksandra Matuszczyk, historyk kultury wizualnej i literatury, dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w MKiDN Piotr Rypson oraz Maria Seweryn – aktorka i reżyserka, prezeska Unii Teatrów Niezależnych. Debatę prowadził dyrektor Biura Kultury Warszawy Artur Jóźwik.
NOWA USTAWA ➝ Ewa Pilawska zwróciła uwagę, że prawo regulujące funkcjonowanie instytucji kultury wymaga zmiany. „O tym, że potrzebna jest ustawa o teatrach (lub rozdział o teatrach w ustawie o prowadzeniu działalności kulturalnej), w Unii Polskich Teatrach mówiliśmy od dawna. Uważamy, że powinien powstać dokument, który będzie zaczynem do rozmowy z ustawodawcą” – powiedziała. „Ze Stowarzyszeniem Dyrektorów Teatrów stworzyliśmy materiał do nowej ustawy. Przekazaliśmy go do konsultacji Gildii Reżyserek i Reżyserów oraz Związkowi Zawodowemu Aktorów Polskich z prośbą o własne reflekcje i postulaty” – dodała Prezeska Unii. Ewa Pilawska podkreśliła także, że zależy jej, aby w gronie środowiska teatralnego wypracować wspólne rozwiązanie ustawowe, które będzie uwzględniało specyfikę polskiego teatru.
Prezeska Unii odnosiła się również do kwestii rozwiązań prawnych i praktyk dotyczących teatrów omawianych w trakcie debaty.
KONKURSY ➝ „Jestem zwolenniczką konkursów, ale naraz jestem absolutną przeciwniczką konkursów, w przypadku których już w grudniu wszyscy wiedzą, kto wygra w marcu. Albo będziemy uczciwi, albo będziemy hipokrytami” – mówiła Ewa Pilawska, która popiera konkursy pod warunkiem, że będą w pełni transparentne.
HONORARIA ➝ „Aktor pracujący nad rolą powinien dostać tak godne wynagrodzenie, aby skupiło cały jego strumień uwagi na twórczości. W ostatnich latach nie rozmawiamy o sztuce, ale o slalomie, jak omijać przepisy” – mówiła Ewa Pilawska. „Powinniśmy być zabezpieczeni, aby móc skupić się na sztuce”.
KONTRAKTY ZESPOŁÓW ➝ Sprawa kontraktowości dla wszystkich osób zatrudnionych w teatrach zdaniem prezeski Pilawskiej powinna być rozważona i przeanalizowana. Cały czas mamy do czynienia z dysproporcją. Dawniej aktorzy zatrudniani byli na kontrakty, a dyrektor, zespół techniczny i zespół administracyjny zatrudnieni byli na czas nieokreślony. Obecnie dyrektorzy zatrudnieni są na kontrakty, a zespół aktorski, techniczny i administracyjny na czas nieokreślony. Obydwie sytuacje skutkują zaburzoną równowagą pozycji dyrektora i zespołu, ograniczają zarówno możliwość dowolnego budowania zespołu, jak i możliwość zatrudniania młodych aktorów i aktorek. Jednocześnie – jak podkreśliła Pilawska – należy pamiętać o ryzyku, które może przynieść forma okresowych kontraktów dla zespołów. Ryzykiem tym jest, że takie instytucje, z całym zespołem zatrudnianym na określony czas, mogą być pierwszymi w kolejność instytucjami do likwidacji lub tzw. „przekwalifikowania”, jeśli zajdzie taka potrzeba ze strony organizatora.
WSPÓLNE DZIAŁANIE ➝ „Jesteśmy w środowisku teatralnym zantagonizowani, podzieleni. Często mówi się o przemocowości w teatrze, bardzo często wskazuje się na dyrektorów, tymczasem tę narracje można by przenieść na przemocowych reżyserów, aktorów” – mówiła Prezeska Unii. Jej zdaniem takie mechanizmy wzajemnego oskarżania służą sztucznemu podzieleniu środowiska, a uniemożliwiają działanie razem na rzecz środowiska.
PUBLICZNOŚĆ ➝ Ewa Pilawska zaznaczyła, że w całym procesie tworzenia regulacji dla teatru i myślenia o teatrze nie można zapomnieć o publiczności, aby teatr nie zamknął się w hermetycznej bańce. „Jeśli teatr świeci pustkami, wina jest zawsze po naszej stronie” – powiedziała.
BUDŻET TEATRU ➝ W ramach głosów z widowni i dyskusji Piotr Kruszczyński, Wiceprezes Unii Polskich Teatrów, zwrócił uwagę na problem braku podawania jasnej informacji o wysokości dotacji podmiotowej w kontraktach z dyrektorami. Praktyka taka skutkuje brakiem możliwości planowania budżetu teatru, a tym samym rozwoju instytucji i planowania repertuaru i premier.
Zapis całej debaty dostępny jest na YouTube.
